شاتون
شاتون به عنوان پایه‌ای برای حرکت دوار و منحنی شکل در خودروها و انواع موتورسیکلت، پای ثابت در فروشگاه‌های لوازم یدکی خودرو است. نام دیگر شاتون، connecting rod بوده و در انواع مختلفی به تولید می‌رسد. در استفاده از خودرو و موتورسیکلت در زندگی روزمره یا فعالیت در حوزه فنی و صنعتی، برخورداری از اطلاعات کافی در رابطه با انواع شاتون، کاربرد و تفاوت آنها، نشانه‌های خرابی و سلامت آنها و… بسیار حائز اهمیت است.
شاتون چیست؟
شاتون، قطعه‌ای کاربردی و مهم در موتور انواع ماشین‌آلات است که نوعی اهرم کمکی به حساب می‌آید. این قطعه، به کمک بخشی به نام میل لنگ، باعث حرکت دورانی و چرخشی پیستون در موتور خواهد شد. اگر اصطکاک به هر دلیلی زیاد باشد، برای مثال اگر در هنگام روانکاری روغن به شاتون نرسد، این قطعه آسیب خواهد دید. یاتاقان در میان شاتون و میل لنگ قرار می‌گیرد تا مشکلاتی همچون شاتون زدن در کار دستگاه به وجود نیاید. البته ناگفته نماند که به‌طور کلی قیمت قطعات موتوری ماشین نسبت به سایر لوازم مصرفی خودرو بیشتر است که شاتون نیز در این دسته قرار دارد.
جنس شاتون معمولاً از فولاد، چدن یا آلیاژ محکم آلومینیوم است و توانایی تحمل فشار حاصل از پیستون و همچنین انعطاف‌پذیری فراوانی دارد. این قطعه در عین مقاومت بسیار، تا حد زیادی سبک است. شاتون در موتورهای برقی به کار نمی‌رود؛ چراکه در موتورهای برقی سوختی مصرف نمی‌شود و این وسیله پیستون و سیلندر ندارد.
انواع شاتون
شاتون در انواع مختلفی به تولید می‌رسد که هر کدام از آنها برای مدل خاصی از ماشین‌آلات مناسب هستند و ویژگی‌های متفاوت دارند. به عنوان مثال شاتون‌های مورد استفاده در ماشین‌های برند ایران خودرو با سایپا متفاوت است. همچنین شاتون‌های مورد استفاده در موتور ماشین‌های یک برند همچون ایران خودرو نیز متفاوت است. اگر تاکنون لوازم یدکی پیکان یا پژو را از نزدیک مشاهده کرده باشید، شاهد تفاوت شاتون‌های این دو مدل خواهید بود. چنانچه شاتون خودروی شما که از برند ایران خودرو است با مشکل مواجه شود، می‌توانید به لیست قیمت قطعات ایران خودرو مراجعه کنید و این قطعه را خریداری نمایید. در نظر داشته باشید که نوع شاتون، با قیمت شاتون ارتباط مستقیم دارد. سه نوع مهم شاتون، عبارتند از شاتون سدیمی، شاتون کوتاه، شاتون بلند که به شرح زیر هستند:
- شاتون سدیمی: به علت وجود نمک در این قطعه، آن را شاتون سدیمی می‌نامند. این نوع شاتون، توان تحمل قدرت هر موتوری را نداشته و در موتور‌هایی با قدرت معمولی به پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمای این قطعه ممکن است بسیار افزایش یابد؛ اما جای نگرانی نخواهد بود. یک روغن‌کاری ساده، دمای شاتون سدیمی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. از طرفی وجود نمک در این قطعه، موجب افزایش سرعت کاهش دما خواهد شد.
- شاتون بلند: شاتون بلند می‌تواند در موتورهای بسیار قوی مورد استفاده قرار گیرد که ارتفاع سیلندر آنها زیاد است. در این حالت سوخت زیادی متراکم شده و پیستون تا نهایت قدرت خود بالا می‌رود. همچنین قدرت زیاد تولید شده با این نوع شاتون، موجب کاهش دور موتور می‌شود و در زمان کوتاهی سرعت را از صفر به صد می‌رساند. شاتون بلند، اغلب در موتورسیکلت‌های مسابقه‌ای و ورزشی، کراس، تریل، شکاری، ماشین‌های آفرود و… استفاده می‌شود.
- شاتون کوتاه: شاتون کوتاه، معمولاً برای موتورسیکلت‌های درون شهری اسپرت و پرسرعت استفاده می‌شود. این قطعه قدرت کمی تولید می‌کند؛ اما در زمانی حدوداً سه ثانیه، سرعت را تا حد زیادی بالا می‌برد. شاتون کوتاه اغلب برای خودرو‌های لامبورگینی، بوگاتی ویرون و شیرون و همچنین موتورهای آپاچی ۱۸۰، زونتس، پالسار NS و RS و… مناسب است.
اجزای شاتون
شاتون از دو سر و یک بدنه تشکیل شده که بدنه آن از دو طرف ضخامت بیشتری داشته و از وسط تقریباً فرو رفته است. دو سر این قطعه، اندازه یکسانی ندارند. سر بزرگ‌تر، محل اتصال شاتون و میل لنگ بوده و به‌صورت یکپارچه ساخته نمی‌شود. دو قطعه سر بزرگ را تشکیل می‌دهند که پیچ و مهره‌های مخصوص، آنها را به یکدیگر متصل می‌کنند. سر کوچک آن نیز مانند یک یاتاقان به کار می‌رود که از اصطکاک سطح داخلی می‌کاهد. این قسمت از شاتون، از جنس مس یا برنج ساخته شده و سایش پیستون را کنترل می‌کند.
علائم آسیب به شاتون
آسیب به شاتون برابر با اختلال در کار ماشین است؛ در نتیجه می‌بایست در حفظ سلامت این قطعه بسیار دقت کرد تا طول عمر ماشین‌آلات افزایش یابد. در صورت وارد آمدن آسیب به این ابزار صداهایی از ماشین به گوش می‌رسند و خبر از خرابی آن می‌دهند. شاتون زدن یا یاتاقان زدن، اصطلاحی است که احتمالا بارها آن را از تعمیرکاران شنیده‌اید. این اصطلاح مربوط به زمانی می‌شود که شاتون دچار اختلال گسترده شده باشد. برای این‌که دریابیم که شاتون آسیب دیده است یا خیر، نیاز به بررسی موتور توسط یک شخص متخصص خواهد بود؛ اما شنیدن صدایی مانند تق‌تق، می‌تواند گواهی نسبی و تجربی بر آسیب شاتون باشد. برای اطمینان از این خرابی، فرد ماهر و متخصص موتور دستگاه را باز کرده و قطعات آن را مورد بررسی قرار خواهد داد. از آنجایی که شاتون در دسته لوازم ید کی خودرو قرار دارد، امکان خرید و تهیه آن از فروشگاه آریا پارت وجود دارد.
چرا شاتون ها آسیب می بینند؟
- تصادف و برخورد ماشین و موتورسیکلت، به‌خصوص از قسمت جلو موجب شکستگی و خرابی شاتون خواهد شد.
- جنس نامناسب و تقلبی و به اصلاح عدم مرغوبیت شاتون‌ها موجب خرابی زود هنگام آن می‌شود.
- در صورتی که شاتون توسط فرد حرفه‌ای متصل نشده باشد و اتصالات آن صحیح نباشند، خرابی‌هایی به وجود خواهند آمد.
- سرعت بالا در رانندگی ماشین و موتورسیکلت، دنده معکوس حرکت کردن بی‌رویه می‌تواند خرابی شاتون را به‌دنبال داشته باشد.
- ضربات زیاد پیستون به شاتون ممکن است سبب خرابی آن شود.
- انواع شمع در بازار وجود دارند و باید در انتخاب اندازه و نوع آنها دقت کرد. انتخاب شمع با اندازه نامناسب، موجب برخورد آن با پیستون و آسیب به شاتون خواهد شد.
- فیلرگیری، روشی برای کاهش صداهای آزاردهنده ماشین است. اگر تعمیرکاری، با روش دستی و غیرماهرانه این کار را انجام دهد، ممکن است در مرحله آزاد شدن انرژی، شاتون‌ها و پیستون‌ها به شدت آسیب ببیند.
- عدم روغن‌کاری و انجام روانکاری غیرحرفه‌ای و همچنین خراب بودن پمپ روغن، می‌تواند کار دستگاه را مختل سازد و به شاتون آسیب برساند.
- استفاده از روغن تقلبی و نامرغوب، ممکن است باعث افزایش یا کاهش اصطکاک شود، دما را بالا ببرد و از استحکام شاتون بکاهد.
سخن پایانی
شاتون به عنوان یک تکیه‌گاه و اهرم برای حرکت دایره‌وار بوده و انرژی آزاد شده از سوخت را به چرخشی و حرکتی تبدیل می‌کند. گژنپین قطعه‌ای است که در هنگام متراکم و آزاد شدن انرژی شیمیایی سوخت، شاتون و پیستون را به یکدیگر متصل نگه می‌دارد. شاتون انواع مختلفی دارد و در ماشین‌آلات متفاوت از آنها استفاده می‌شود. داشتن اطلاعاتی در رابطه با انواع شاتون و کاربرد آنها به شما در تعویض انتخاب درست شاتون‌ها کمک خواهد کرد. مرغوبیت این قطعات، حرف اول را در کارکرد درست انواع ماشین‌آلات می‌زند. مجموعه آریا پارت، فروشگاهی مطمئن برای خرید انواع لوازم یدکی خودرو است.